Soğuk Algınlığı, Nezle, Grip, Zatürre, Koronavirüs Enfeksiyonu ve ÜSYE (Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu)
Bugün insanların kafasını oldukça çok karıştıran bazı kavramları konuşacağız. Soğuk algınlığı, nezle, grip, zatürre, koranavirüs enfeksiyonu ve üst solunum yolu enfeskiyonları kavramlarından bahsedeceğim. Bu kavramlar özellikle birbirleri yerine yanlış kullanılıyor, bu nedenle de insanlar arasında yanlış anlaşılmalara ve eleştirilere sebep oluyor.
Bu hastalıkları incelemeye başlamadan önce bu kavramlar neden karışıyor bundan bahsedelim.
Bildiğimiz gibi bu hastalıkların hepsi enfeksiyon kaynaklı oluşur. Yani mikropların sebep olduğu hastalıklar. Bu kavramların hepsi de solunum yollarının hastalıkları. Mikroplar solunum yollarında hastalık yapınca insan vücudunun vereceği tepkiler bellidir. Mesela boğaz ağrısı öksürük ateş, halsizlik, yorgunluk, yaygın ağrı gibi şikayetlere sebep olur. Tıpta insan vücudunun tepkileri olan şikayetleri görür ve bu duruma hangi hastalığın sebep olduğunu bulmaya çalışır. Solunum yollarında hastalık yapan mikroplar çok farklı olsalar da insan vücudu aynı ve herkeste aşağı yukarı benzer belirti ve bulgulara sebep olur. Bu durumu bir stresle karşı karşıya geldiğimizde verdiğimiz tepkilere benzetebiliriz. Mesela gülmek sinirlenmek ağlamak gibi tepkiler veririz. İşte vücutta da yakın yerlerin hastalıkları birbirine benzer şikayetlere sebep olur dolayısıyla aralarında ayrım yapmayı zorlaşırır.
Hepsi birbirine benzeyen hastalıklarsa neden farklı isimlendirme yapılmış diyebilirsiniz. Öncelikle hepsi birbirine benzese de aynı hastalık değiller. Farklı mikroplarla hastalık oluşuyor sonuç olarakta hepsinin tanı ve tedavisi farklı oluyor. Bu nedenle hastalıkları ayrı ayrı tanımlamak daha iyi tanı ve tedavi ile sonuçlanıyor.
Şimdi de bu bu kavramları inceleyelim. Bu hastalıkların nasıl isimlendirildiğini bilirsek karışıklığı da gideririz.
Hava dışardan alınır ağız veya burundan geçerek boğazdaki yutağa ulaşır. Sonra ise ana nefes borusuna girer. Buradan da akciğer içine küçük nefes boruları ile ulaşır. Küçük nefes boruları da gittikçe incelerek ve küçülerek alveol dediğimiz hava keseciklerine kadar küçülür. Hava yani oksijen de burdan kana karışır. İşte havanın geçtiği tüm bu yerlere hava yolu veya solunum yolu denir. Ana nefes borusuna kadar olan bölgeye üst solunum yolu ana nefes borusu ve altına ise alt solunum yolu denir.
Bu bölgelerde enfeksiyon gelişirse üst solunum yolu enfeksiyonu ve alt solunum yolu enfeksiyonu olarak isimlendirilir. Biz ayrı ayrı bahsetmiş olsakta aslında vücutta böyle bir ayrım yok bu nedenle üst solunum yolunda enfeksiyona sebep olan mikroplar kolayca akciğerlere inebilir. Sonuç olarakta alt solunum yolu enfeksiyonlarına sebep olabilir.
ÜSYE ye geri dönecek olursak. Bu isimlendirme genel bir tanıdır. ÜSYE tanısının içinde grip soğuk algınlığı yani nezle, sinüzit ve tonsillofarenjit yani bademcik enfeksiyonu yer alır.
Alt solunum yolunun enfeksiyonları ise akut bronşit ve pnömoni yani zatürredir. Görüldüğü gibi ÜSYE ve ASYE bölgesel bir tanımlamadır ve altında bir çok hastalık vardır.
Gribe başlayacak olursak; Grip influenza virüsünün yaptığı hastalık tablosudur. İnfluenza sadece üst solunum yollarını tutabileceği gibi daha az oranda olsa da akciğerlere inerek zatürreye de sebep olabilir. Yani grip bölgesel değil hastalığa sebep olan etkenden adını alır. İnfluenzanın da bir çok alt tipi var. Geçirilen alt tipe karşı bağışıklık geliştiririz. Genel olarak aynı sezonda aynı influenza alt tipi hastalık yapar. Bu nedenle genelde senede 1 kez grip oluruz. Ancak seneye değişen alt tip bizi tekrar hasta edebilir.
Soğuk algınlığına geçelim. Soğuk algınlığı yani nezle yüzden fazla virüsün sebep olabileceği bir hastalık tablosudur. Bu virüsler rhinovirüs, koronavirüs, parainfluenza virüs ve rsv dir. Ama burada ki korana virüs covid 19 değil. Korona virüsü birazdan konuşacağız. Soğuk algınlığına yüzlerce farklı virüs sebep olduğu için aynı sene içinde tekrar tekrar soğuk algınlığı geçirebiliriz. Soğuk algınlığı akciğerlere inmez. Ayrıca gribe kıyasla daha hafif bir hastalıktır. Bu yüzden gribe benzer şikayetlere sebep olsa da gripten ayrılmışlardır. Soğuk algınlığı ise gripten farklı olarak hastanın şikayetlerine göre yapılan bir tanımlamadır.
Koronaya geçersek. Bildiğimiz gibi koronavirüs yeni bir virüs değil. Tespit edilen 400 den fazla tipi var bunlardan sadece 6 tanesi insanda hastalık yapıyor.Mers ve Sars hariç geriye kalan 4 tip korana virüs soğuk algınlığı yapan hafif bir hastalık tablosu oluşturuyor. Sars ve Mers ise ciddi zatürrelere sebep oluyor. Aslında koronavirüsler insandan insana kolayca bulaşabilen ve ciddi zatürrelere sebep olabilen bir virüs ailesidir. Covid 19 ailesindeki diğer virüsler gibi hem insandan insana kolay bulaşabiliyor hem de soğuk algınlığı ve ciddi zatürelere sebep olabiliyor. Görüldüğü gibi koronavirüs enfeksiyonu da grip gibi hastalığa sebep olan etkene göre yapılan bir tanımlama.
Son olarak zatürre yani pnömoniden bahsedelim. Zatürre akciğer enfeksiyonudur. Hangi mikrop akciğerde enfeksiyon yaparsa yapsın zatürre denir. Ama sebebi belli ise o mikrobun ismi başa yazılır ve yanına zatüre eklenir. Mesela korana virus zatüresi veya influenza zatüresi gibi. Zatüreler üst solunum yolu enfeksiyonlarına göre oldukça ciddi hastalıklardır. Zaten koranadan da ölümler zatürenin sebep olduğu ciddi akciğer yetmezliğine bağlı oluşur.
Anlattığımız hastalıkların hepsi bir birine benzer şikayetlere sebep oluyor. Mesela grip ve Covid19 da ateş, boğaz ağrısı, halsizlik daha ön planda görülürken soğuk algınlığında burun akıntısı, hapşırma, öksürük ön plandadır. Ancak aralarında kesin bir ayrım yoktur. Mesela Covid 19 burun akıntısı yapmaz veya soğuk algınlığı ateşe sebep olmaz diye bir şey yok. Sadece şikayetlere bakarak bu kesin şu hastalıktır demek kolay değil. Bu aşamada hastalıkların kesin ayrımı için etkenlere yönelik tanı testlerinin önemi ortaya çıkıyor.
