İŞ GÜVENLİĞİNDE RİSK YÖNETİMİ VE DEĞERLENDİRME NASIL YAPILIR?

İŞ GÜVENLİĞİNDE RİSK KAVRAMLARI

RİSK YÖNETİMİ NASIL VE KİM TARAFINDAN YAPILIR?

Risk yönetimi, tehlikelerle, bu tehlikeler sonucu ortaya çıkan risklerin değerlendirilmesinde ve bu kontrol önlemlerinin etkili ve yeni tehlikelere yol açmamasını sağlamak için gerekli olan yapısal sistemi oluşturmaktır.

Risk Yönetimi İle İlgili Terimler

Tehlike: Bir maddenin, ekipmanın zarar, hasar veya yaralanma oluşturabilme potansiyelidir. (Tehlikeli durum, Tehlikeli etken, Risk faktörleri…)

Doğal afetlerde tehlike kavramı ise; yaşamı tehdit eden, sahip olunan şeylere ve çevreye zarar verebilme potansiyeli taşıyan fiziki olay ve olgulardır. Diğer bir deyişle tehlike; doğal, teknolojik veya insan kökenli olan ve fiziksel, ekonomik, sosyal kayıplara yol açabilecek tüm olayları ifade eder. Afet=Tehlike gibi görünse de, “Afet tehlikenin sonucudur.”

Hasar: İstenilmeyen olay, sağlık sorunları, lezyon…

Tehlikeli Durum: Kişinin bir tehlikeye maruz kalmasıdır.

Tehlikeli Olay: Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan veya olabilecek potansiyele sahip işle ilgili olaylardır. Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olmadan geçekleşen olaylara “Hasarsız olay- Ramak kaldı” denilmektedir.

Risk: Belirli bir tehlikeli olayın meydana gelme olasılığı ile bu olayın sonuçlarının ortaya çıkardığı zarar, hasar veya yaralanmanın şiddetinin bileşimidir.

Doğal afetlerde risk kavramı ise; belirli bir alanda, tehlike olasılığına göre kaybedilecek değerlerin ölçüsünü veya bir olayın doğurabileceği olumsuz sonuçların toplamını ifade eden kavramdır. Diğer bir deyişle;

Risk = Potansiyel kayıplar 

Veya

Risk = Risk Tahmini x Hassasiyet                       

Risk = İ*Ş 

İ=İhtimal

Ş=  Şiddet

Risk Değerlendirmesi

Tehlikelerden kaynaklanan risklerin büyüklüğünü tahmin etmek ve mevcut kontrollerin yeterliliğini dikkate alarak riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek için kullanılan proses.

Kabul Edilebilir Risk: Kuruluşun yasal zorunluluklara ve kendi İSG politikasına göre, tahammül edebileceği düzeye indirilmiş risk.

Risk Değerlendirmesi Gerektirecek Durumlar

• İşyerinde, daha önce hiç risk değerlendirmesi yapılmamış olması

• Yeni bir makine veya ekipman alınması,

• Yeni tekniklerin geliştirilmesi,

• İş organizasyonunda veya iş akışında değişiklikler yapılması,

• Yeni hammadde ve/veya yarı mamul maddelerin üretim sürecine girmesi,

• Yeni bir mevzuatın yürürlüğe girmesi veya mevcut mevzuatta değişiklik yapılması,

• İş kazası veya meslek hastalığı meydana gelmesi,

• İş kazası veya meslek hastalığı ile sonuçlanmasa bile yangın, parlama veya patlama gibi olayların ortaya çıkması

Tehlike ve Risk Algılaması

Riskin nasıl algılandığını anlamak için; insanların riski nasıl tanımlandıklarına bakmak gerekir. Risk insanlarca oldukça farlı şekilde tanımlanmaktadır.

• Risk muhtemel kaybın miktarıdır.

• Risk bir fonksiyondur ve ihtimal ve kayıp seviyesinin çarpımı olarak ifade edilir.

• Risk belirli bir tehlike karşısında kişinim şahsi varlıklarından bir kısmının ve ya tamamının kaybedilme ihtimalidir.

Üzerinde uzlaşılan manada risk, güvenliğin zıddı bir durumdur ve güvenlikle ters orantılı bir değişir. (Kumamato ve Henley 1996)

Deneysel Psikoloji alanında yapılan çalışmalarla risk algılamasını etkileyen faktörler belirlenmeye çalışılmaktadır.

Üzerinde durulan konulardan birisi de;

• Riskler kişiler tarafından nasıl algılanır,

• Riskler toplumlar tarafından nasıl algılanır konusu dur.

Risk Algılamasını Etkileyen Faktörler

• Korkutuculuk düzeyi,

• Anlaşılabilirlik düzeyi,

• Etkilenecek kişi sayısı,

• Tehlikenin ve riskin ne derece eşit dağıldığı,

• Riski ne derece önleyebileceği,

• Riskin kişisel olarak kabullenip kabullenmediğidir.

Risk Değerlendirmesi Süreçleri

a. Planlama

b. İşyerinde Yürütülen Çalışmaların Sınıflandırılması

c. Bilgi ve Veri Toplama

d. Tehlikelerin Tanımlanması

e. Risk Analizi

f. Risk Değerlendirmesi

g. Önlemlerin Belirlenmesi

h. Risk Değerlendirme Raporunun Hazırlanması

ı. Denetim, İzleme ve Gözden Geçirme

RİSK DEĞERLENDİRME SÜRECİ NASIL OLUR?

Planlama

• Mevcut mevzuat ve

• İşyeri koşulları çerçevesinde planlanır.

İşyerlerinde Yürütülen Çalışmaların Sınıflandırılması

• İşyerindeki faaliyetler özelliklerine göre sınıflandırılır

• Bakım ve onarım gibi faaliyetler de dikkate alınır.

• İşyerinin içinde ve dışında yürütülen işler,

• Üretim veya hizmet sürecinin aşamaları,

• Planlanmış veya ani faaliyetler,

• Çalışanların görev tanımlarından yararlanılır.

Risk Değerlendirmesi

Kalitatif Teknikler

Riski, Yüksek, Orta veya küçük gibi tanımlayıcı terimlerle tanımlama.

Kantitatif Teknikler

Riski, sayısal hale getirmek ve bunu ekipmanın hata sayısı, insan hatası vb. sayısal tanımlara bağlı olarak hesaplamaktır.

Risk Değerlendirme Metodolojileri

İlk Aşama

Risk Haritası

Bilgi Bankası Oluşturma

Ön Tehlike Analizi

İkinci Aşama

Hata Ağacı analizi

FMEA. HAZOP

Üçüncü Aşama

Risk Matrisi

İş Güvenlik Analizi

Birincil Risk Analizi

Dördüncü Aşama

Hata Ağacı Analizi

Olay Ağacı Analizi

Neden Sonuç Analizi

Bilgi ve Veri Toplama

• İşyerinde yürütülen işler, bu işlerin süresi ve sıklığı,

• İşin yürütüldüğü yer, işin kimler tarafından yürütüldüğü,

• Yürütülen işten etkilenebilecek olanlar,

• Alınmış olan eğitimler,

• İşin yürütümü sırasında kullanılacak makine ve ekipman,

• Makine ve ekipmanların kullanım talimatları,

• Kaldırılacak veya taşınacak malzemeler ve özellikleri,

• Kullanılan kimyasallar ve özellikleri,

• Mevcut korunma önlemleri,

• Meydana gelmiş olan kaza veya meslek hastalıkları dikkate alınır.

Tehlikelerin Tanımlanması

• Kayma, takılma ve benzeri nedenlerle düşme,

• Yüksekten düşme,

• Cisimlerin düşmesi,

• Gürültü ve titreşim,

• Uygun olmayan duruş ve çalışma şekilleri,

• Radyasyon ve ultraviyole ışınlar,

• Seyyar el aletlerinin kullanımı,

• Sabit makine ve tezgâhların kullanımı,

Risk Analizi

• Belirlenen tehlikelerin verebileceği zarar, hasar veya yaralanmanın şiddeti ve bu zarar, hasar veya yaralanmanın ortaya çıkma olasılığı belirlenir.

• Tehlikeye maruz kalan kişi sayısı,

• Tehlikeye maruziyet süresi,

• Kişisel koruyucuların sağladığı korunma

• Güvensiz davranışlar gibi unsurlar dikkate alınır.

Risk faktörünün hesaplanması= O*Ş

O= olasılık

Ş= şiddet 

Risk Değerlendirmesi

Belirlenen risklerin ağırlık oranları hesaplanarak derecelendirme yapılır ve önlem alınmasının gerekli olup olmadığına karar verilir.

Risk Faktörünün Değerlendirilmesi

Tanımlanan risk matriksi ve kabul edilebilirlik sınırlarına göre bu değer dikkate değer riske yakın ise kabul edilemez risktir. İşin önemine göre durdurma imkânı yoksa bile mümkün olduğu kadar çabuk müdahale edilmelidir.

Önlemlerin Belirlenmesi

İlgili mevzuat ve işyeri koşulları dikkate alınarak alınması gerekli önlemlere karar verilir.

Riskin Önlenmesi

AMAÇ: Hasarın ortaya çıkışını engellemek, genel korunma ilkelerini yürürlüğe sokmak.

Kontrol Hiyerarşisi

• Riskleri kaynağında yok etmeye çalışmak,

• Tehlikeli olanı, daha az tehlikeli olanla değiştirmek,

• Toplu koruma önlemlerini, kişisel korunma önlemlerine tercih etmek,

• Mühendislik önlemlerini uygulamak,

• Ergonomik yaklaşımlardan yararlanmaktır.

Risk Değerlendirme Raporu Hazırlanması

• Yapılan işin tanımlanması,

• Mevcut riskler,

• Risklerden etkilenen çalışanların listesi,

• Zarar, hasar veya yaralanmanın şiddeti

• Zarar, hasar veya yaralanmanın meydana gelme olasılığı,

• Risk değerlendirmesinin sonuçları (Risk düzeyleri),

• Alınması gerekli kontrol önlemleridir.

Denetim, İzleme ve Gözden Geçirme

• İşyerinde gerçekleştirilen risk yönetiminin tüm aşamaları ve uygulanması düzenli olarak denetlenir, izlenir ve aksayan yönler yeniden gözden geçirilir.

RİSK DEĞERLENDİRMESİNİ KİM YAPAR?

• İşyerinde istihdam edilen ve yeterlik belgesi bulunan iş güvenliği ile görevli mühendisler

• İşyeri hekimliği sertifikasına sahip olan iş sağlığı ile görevli işyeri hekimlerine,

• Bunların bulunmaması durumunda ise, dışarıdan hizmet veren uzman kişi veya kuruluşlara yaptırılması esastır.