Öncelikle ağızdan gelen her kanama akciğer kaynaklı mıdır bu konuyu aydınlatmak istiyorum. Çünkü ağızdan gelen kanamanın 3 kaynağı olabilir. Tabi ki birincisi ağız burun ve boğazdan gelen kanamalar. 2. si mide bağırsak ve yemek borusundan gelen kanamalar. 3. sü akciğerden gelen kanamalar. Tansiyon yüksekliğine bağlı veya tansiyon yüksekliği olmadan olan burun kanamalarında kan burundan dışarıya aktığı gibi arka tarafa boğaza, akciğere ve yemek borusuna doğru da akabilir. Dolayısıyla bu durumlarda öksürükte veya çıkarılan balgamda kan görülebilir. Bu durumlarda eğer burun kanaması durmuşsa öksürükle zamanla kanamanın azalmasını bekleriz. Yine sık gördüğümüz bir durumda özellikle soğuk algınlığı üst solunum yolu enfeksiyonları akut bronşit gibi durumlarda çok fazla öksürük olabilir. Çok fazla öksüren kişilerde boğazın tahriş olması sonucu boğazda bulunan kılcal damarlar çatlar ve tükürükle ağızdan kan gelebilir. Bu durumda tükürükte az miktarda çizgi şeklinde de görülebilen kan olabilir. Diğer bir durum ise mide bağırsak kanamalarında genellikle kusma ile bol miktarda kanama olabilir. Kanın çıkışı sırasında kanın bir kısmı boğazda birikebilir ve akciğere kaçabilir. Bu durumlarda tükürükle ağızdan kan gelebilir. Bunun tam terside geçerlidir. Akciğer kanamasında boğazda kalan ve yemek borusuna kaçan kanlar kusma olursa kusma materyalinde görülebilir ve kanamanın yerini tespit etmek bu nedenle bazen zor olabilir. Peki bunları neden anlattım bu ayrımın ne önemi var kanıyor işte bir yerler diyebilirsiniz. Eğer kanama yeri bilinirse durumun ciddiyeti yapılacak tedaviler ve bu tedavileri uygulayacak tıp branşı değişir. Mesela ağız burun boğaz kanamaları genellikle hayati tehdit eden boyutta olmaz ve kulak burun boğaz hekimlerinin müdahale etmesi gereken veya takip etmesi gereken durumlardır. Yemek borusu mide barsak kanamaları, hayati tehlike oluşturabilir ve gastroenteroloji ile genel cerrahi bölümü tarafından tedavi takibinin yapılması gerekir. Eğer kanama akciğer kaynaklı ise hayati tehlike içerebilir ve göğüs hastalıkları ile göğüs cerahisinin tedavi ve takibi gerekebilir. Kısacası kanamanın yerini tespit etmek en önemli aşamadır.
Akciğer kanamasında bir çok bulgu görülebilir. Ağızdan tükürükle kan gelebileceği gibi kanama sadece akciğer içine de olabilir ve tükürükte kan olmayabilir. Ayrıca kanamanın şiddetine bağlı kansızlık oluşabilir kansızlık sonucunda tansiyon düşüklüğü yapabilir. Ayrıca kan akciğer içinde birikerek nefes alıp vermeyi bozabilir bu nefes darlığı yapabilir. Oksijen miktarında düşmeye sebep olabilir. Son olarak kanamanın sebebine bağlı bulgular da olabilir mesela kanser veya tüberküloz gibi hastalıklara bağlı ise kilo kaybı ve gece terlemesi gibi bulgular olabilir. Zatüre kaynaklı ise ateş balgam gibi bulgular olabilir. Kanamanın her sebebine göre ekstra bulgular görülebilir.
Bildiğimiz gibi insan vücudunda ortalama 5-6 litre kadar kan bulunur. Tüm bu kanın yaklaşık 1 dakika içinde akciğerlerden geçtiği düşünülürse ciddi bir kanamanın ne kadar ölümcül olabileceği tahmin edilebilir. Ancak akciğer kanamalarının sadece yüzde 5 i ölümcül olabilecek kanamalardır. Peki neden? Bunun sebebi akciğere 2 yolla kan gelmesi. İlkinde kan toplar damarlar vasıtasıyla kalbin sağına gelir ve kalbin sağından akciğer atardamarı ile akciğere ulaşılır. Bu yolla gelen kanın basıncı yaklaşık 15 mmhg dır. İkinci yol ise kalbin en büyük damarı olan aorttan çıkan bronşial atardamar isimli kandır. Burada bulunan kanın ise basıncı 100 mmg dan fazladır. Yani bronşial atardamarın basıncı akciğer atardamarının basıncının yaklaşık 6-7 katı kadardır. Bu nedenle akciğer atardamarı kaynaklı kanamalar düşük basınçlı kanmalar olduğu için vücut kediliğinden pıhtılaşarak durdura bilirken bronşial atardamar kanamaları çok yüksek basınçlı olduğu için kanamaları zor durur ve ölümcül olma eğilimindedir. Akciğerde ki kanın yaklaşık yüzde 98i akciğer atardamarı ile gelirken sadece yaklaşık yüzde 2 si bronşial atar damarı ile gelir. Ancak ölümcül kanamaların yüzde 90 ı bronşial damar kaynaklıdır. Bu nedenle akciğer kanamalarının ölümcül olup olmayacağının tahmin edilmesi son derece önemlidir. Ölümcül olabilecek kanamalara ciddi kanamalar denir ve 24 saatte yarım litreden fazla olan veya saatte 100 ml den fazla olabilen kanamalardır. Bu miktarın altındaki kanamalara ise az miktarda olan kanamalar denebilir.
Peki akciğer kanamalarına hangi hastalıklar sebep olur. Ülkemizde akciğer kanamalarının en sık sebebi akciğer tüberkülozu yani verem, bronşektazi dediğimiz hastalık ve akciğer kanseridir. Ayrıca bu hastalıklar dışında bu listede gördüğümüz zatüreler romaztizma hastalıkları gibi yüzlerce hastalıkta akciğer kanaması yapabilir. Bu nedenle akciğer kanaması olan birinin iyi tetkik edilmesi ve sebebinin bulunarak akciğer kanamasının tekrarlamasının önlenmesi gerekir.
Peki akciğer kanaması olan bir kişinin yapması gerekenler nelerdir. Bir örnekle açıklamak gerekirse mesela dışarda geziyorsunuz. Birden öksürdünüz ve avucunuza bir miktar kan geldi. İlk yapılması gereken sakin olmak bunun için bir yere yaslanıp oturabilirsiniz ancak kesinlikle yatmayın. Çünkü bu durumda stres yapıp paniklerseniz tansiyonunuz yükselir ve kan basıncınız artar. Bu da kanamayı artırabilir. Bu nedenle çok sakin olup oturmak ve mümkün olduğunca az hareket etmek gerekir. Ayrıca kesinlikle yatmamalı dedik çünkü kişi yatarsa hem sağ hem de sol akciğer aynı hizaya gelir ve kanama bir akciğerden diğerine geçer ve iki akciğeri birden etkiler. Mümkünse hiç yatmamalı ve sağlam akciğeri yani kanamanın olmadığı akciğeri korumalıdır. Ancak şu durumda yatması istenebilir. Mesela akciğer kanserisiniz ve sol akciğerinizde kanser olduğunu biliyorsunuz sağ akciğerinizde sağlam. Kanamanın en olası kaynağı kanser olmasından dolayı o taraf altta, kanamanın olmadığı akciğer yukarda kalacak şekilde yatarak yer çekiminin etkisi ile sağlam akciğer korunmaya çalışılmalı. Tabi ki bu sırada 112 yi arayın veya birileri arasın. Eğer kanama çok az miktarda ise yani acil 112 gerektirecek kadar çok değilse bu durumda gelen kanın biriktirilmesi gereklidir. Her öksürük bir kaba biriktirilebilir. Çünkü miktarını sorduğumuzda tarif etmekte zorlanabiliyorlar ve olayın ciddiyetini anlayamıyoruz. Son olarak mümkün olduğunca öksürmemeye çalışın. Çünkü öksürük sırasında akciğer içinde ciddi basınç artışları olur ve kanamayı artırabilir veya durmuş kanamanın tekrarlamasına sebep olabilir. Yani içerde kan var atmam lazım denilerek kesinlikle daha fazla öksürmemeli ve öksürtülmemelidir.
Bundan sonra anlatacağım durumların hepsi ciddi miktarda kanaması olan hastalar için. İlk olarak ciddi miktarda kanaması olan hastalara oksijen verilir. hastanın durumu değerlendirilir ve durumunda bir bozulma var mı ölümcül bir durum var mı bunu anlamaya çalışırız ve böyle bir durum varsa gerekli müdahaleler yapılır. Ayrıca kanamanın yerini yani hangi akciğerin kanadığını bulmaya çalışırız. Akciğer grafisi ve veya tomografi çekeriz. Çünkü bu tetkikler akciğerin kanadığını ve kanamanın sebebini bize söyleyebilir. Kanamanın hangi akciğerden kaynaklandığı tespit edildikten sonra kanayan akciğer alta kanamayan akciğer üste gelecek şekilde hasta yan yatırılır. Sonrasında ilk yapılması gereken işlem bronkoskopidir. Bronkoskopi ucunda kamera olan esnek bir hortumdan oluşan cihazdır. Bununla akciğer içine girilir ve kamera ile kanayan bölge bulunmaya çalışılır. Hatta kanama akciğer kaynaklı mı değil mi buda anlaşılmış olur. Bronkoskopi ile gerekli müdahaleler yapılabilir. Çok ciddi kanama durumlarında göğüs cerrahisinin yaptığı rijit bronkoskopi yöntemi vardır. Bu yöntemde direkt olarak akciğer içine girilir ve normal bronkoskopi ye göre çok daha fazla müdahale imkanı verir. Ayrıca girişimsel radyolojinin yaptığı adına bronşial arter embolizasyonu denen bir müdahale yöntemi var. Bu yöntemde en çok ölümcül kanayan damar olan bronşial atardamarın içine girilir ve bu damar içine tıkayıcı madde verilir ve kanama durdurulur. Tüm bu yöntemlere rağmen veya çok acil ciddi kanaması olan hastalar ameliyata alınır ve kanama alanı bulunarak tedavi edilmeye çalışılır.
Tabi bunlar dışında kanamaya sebep olabilecek hastalıkta bulunmaya çalışılır. Sebep biliniyorsa da tedavisi başlanır. Mesela zatüre tespit edildi ise antibiyotik tedavisi verilebilir. Verem tespit edildi ise verem tedavisi, kanser tespit edildi ise kemoterapi radyoterapi gibi tedaviler uygulanır.
