Crp nedir, vücutta ne işe yarar, hangi durumlarda yükselir, yükselmesi ne gibi anlamlara gelir?
Crp; c-reaktif proteinin kısaltmasıdır. Her zaman yaptığımız gibi ilk önce kelime kelime inceleyelim. Burada C ile kastedilen zatüre yapan mikroplardan biri olan pnömokok adlı bakterinin C-polisakkarit adlı yapısıdır. Reaktif ise tepki oluşturan tepkimeye giren gibi anlamlara gelir. Son kelime ise protein. Yani protein yapısında bir madde. Toparlayacak olursak crp yani creaktif protein; pnömokok adlı bakterinin c-polisakkarit yapısı ile tepkiye giren protein anlamına gelir. Vücutta daha birçok görevi olsa da ilk olarak bu bakteriye karşı oluştuğu tespit edilmesinden dolayı bu isim verilmiştir.
Buradan da anlayacağımız gibi crp zatüre yapan pnömokok adlı bakteri başta olmak üzere birçok bakteride bulunan c-polisakkarit kısmına bağlanır ve bağışıklık sistemini uyarır. Böylece bağışıklık sistemimiz mikrobu öldürebilir. Mikrobun miktarı arttıkça hastalık şiddetlenir crp nin de düzeyi yükselir. Hastalık iyileştikçe yani hastalık yapan mikrobun miktarı azaldıkça crp de düşmeye başlar.
Kısacası crp vücuttaki enfeksiyonu gösteren bir parametredir. Ancak sadece enfeksiyon durumunda artmaz. Özellikle iltihap yangı durumlarında artar. iltihap yani yangıyı vücudun sorunları çözme mekanizmalarından biri olarak düşünebiliriz. Vücutta bir hastalık veya sorun çıktığı zaman bağışıklık hücreleri ve birçok madde olayı çözmeye gider ve yangıyı oluşturur. Sorunu çözerlerse yangı biter ancak sorun çözülmezse yangı giderek artar ve büyür. Çözülene kadar devam eder. İşte yangıda görev alan maddelerden birisi de crp dir. Yangılar iki şekilde olur. birincisi mikroplu ikincisi ise mikropsuz. Mikroplu yangılara enfeksiyon denir. Enfeksiyonlarda bakterilere virüslere mantarlara ve parazitlere bağlı oluşabilir ve hepsinde az veya çok crp artışı görülebilir. Mikropsuz yangılar ise birçok hastalıkta ve durumda oluşabilir. Romatizmal hastalıklar, alerji ve alerjik hastalıklar, yanık, travma, kanser ve ameliyat gibi durumlar örnektir.
Sonuç olarak crp nin yüksek olması vücutta halledilmeye çalışılan bir olayın olduğunu gösterir. Ancak sorunun sebebini söylemez. Bu olay çok basit önemsizde olabilir çok ciddi hayati tehdit edebilecek bir soruna bağlıda olabilir. Bu nedenle sadece Crp yüksekliğinin olması çok anlam ifade etmez. Kısacası her CRP yüksekliği enfeksiyon anlamına gelmez. Bu durumda vücuttaki diğer ipuçlarına bakmak gerekir. Mesela öksürük balgam çıkarma ateş gibi şikayetleri olan birinde akciğer filminde zatureyi işaret eden bulgularda varsa crp yüksekliği zatüre gibi enfeksiyon hastalığını gösterebilir veya eklemlerde şişme, eklem ağrıları, sabah tutukluğu olan birinde ise romatizmal hastalıklara işaret edebilir. Ameliyat olmuş birinde ise ameliyata bağlı crp yüksekliği görülebilir. Sonuç olarak CRP yi tek başına değerlendirmek ve enfeksiyon var denilerek antibiyotik kullanmak doğru değil.
Crp tahlili için açlık veya tokluk önemli değildir. Yani günün her saatinde test yapılabilir.
Crp nin normal değeri 0,5 te olabilir 5 te olabilir. Bu değer ölçüm tekniğine göre değişir. Tahlil sonuçlarında referans aralığı yazar. Bundan sonra anlatacaklarım için crp nin referans değeri 5 mg bölü litre üzerinden olacak. Eğer crp 5-15 arasında ise yani 3 kata kadar olan yükseklikler; daha çok sigara içenlerde, şeker hastalığı olanlarda veya vücutta hafif düzeyde yangıya sebep olan bir hastalık durumunda olabilir.
Eğer crp 10-100 arasında ise yani 2-20 kata kadar yüksekse; daha çok orta şiddette bir yangı ya sebep olan ameliyat, yanık, virüs enfeksiyonu, bakteri enfeksiyonu, romatizmal bir hastalığın aktif dönemi gibi durumlarda olur.
Son olarak crp 100 ün üzerinde ise yani 20 kattan daha yüksekse yüksek ihtimalle vücutta bakterilerin sebep olduğu bir enfeksiyon, ciddi yanık veya çok ciddi bir yangıya sebep olacak bir durum var demektir.
Aslında crp nin doğru kullanımı hastalık tespiti değildir. Doğru olan hastalığın tedavi ve takibinde kullanmaktır. Mesela sizin tespit edilmiş zatürre gibi bir hastalığınız olsun ve hastalığınız başladığında crp değeriniz de 150 tespit edilsin. Size verilen uygun tedavi ile crp değerinizin yaklaşık 3 gün içinde hızlı şekilde düşmeye başlaması beklenir. Yaklaşık 5-10 günde de başka bir hastalığınız yoksa crp değerinin normale dönmesi gerekir. Hastanın da zatüreye ait ateş öksürük halsizlik gibi şikayetlerinin crp ile azalması gerekir. Yani crp hastalığın sebebini söylemekten çok hastalığın iyileşip iyileşmediğini veya takipte nasıl ilerlediğini göstermede daha etkilidir.
Bu nedenle sadece crp yüksekliğine bakarak enfeksiyon olduğunu, hatta bakteri kaynaklı enfeksiyon olduğunu düşünmek ve buna dayanarak hastaya antibiyotik başlamak yanlış olur. Crp yüksekliğinin yanında yüksek ateş balgamlı öksürük, idrarda yanma gibi şikayetlerin sorgulanması, gerekli ise ek tetkiklerin yapılarak bakterilerin sebep olduğu enfeksiyondan emin olmak gerekir. Aksi halde gereksiz ve yanlış tanı ile antibiyotik kullanmış oluruz. bu da geleceğin en önemli sorunlarından biri olacağına kesin gözü ile bakılan antibiyotik direncine sebep olabilir.
Son olarak bir de high sensitif crp (hs-crp) yani yüksek duyarlı crp denilen özel olarak tetkik edilen bir crp değeri var. Normal crp değeri 3 ile 5 in üzerindeki değerleri ölçebilirken yüksek duyarlı crp çok daha hassas olarak 5 in altında ki değerleri de ölçebilir. Bu crp değeri özellikle kalp krizi yüksek tansiyon yani hipertansiyon, inme felç gibi damarsal hastalıkların gelecekteki riskini gösterebilmesi açısından önemli. Ancak bu testin kesinlikle hastalıksız ve crp yi yükseltecek bir durumun olmadığı zamanda; 2 hafta arayla 2 kez yapılarak ortalamalarının alınması öneriliyor. Çıkan sonuca göre de risk hesaplanması gerekiyor.
Mesela yüksek duyarlı crp 1 in altında ise damarsal hastalıklar açısından risk az, 1-3 arasında ise orta risk 3 üzerinde ise yüksek riski var demektir. 3 ün üzerinde olan kişiler eğer egzersiz yaparak sağlıklı beslenerek sigarayı bırakıp kilo vererek yüksek duyarlı crp değerini düşürmezlerse ilerde kalp krizi inme gibi hastalıklar açısından yüksek riskli olduğu görülmüştür. Burada yanlış anlaşılma olmasın crp bir sonuçtur, sebep değildir. Yani siz sağlıksız yaşadığınız için crp yükselmiştir ve riskinizin yüksel olduğunu gösterir. Sağlıklı yaşamaya başlasanız da bu değer düşecektir.
Sonuç olarak crp vücutta enfeksiyon başta olmak üzere bir çok hastalık ve durumda yüksek bulunabilir. Crp direkt olarak hiçbir hastalığı göstermez ancak tespit edilmiş hastalığı olanlarda hastalığın şiddetini göstermede tedavi ve takipte kullanılması daha etkili ve doğru sonuçlar verir.
