AY'IN YAPISI, AY'IN BÜYÜKLÜĞÜ VE ÖZELLİKLERİ NELERDİR?

AY'IN DÜNYADAN UZAKLIĞI

Gezegen

- Güneş çevresinde dolanan ve bir yörüngeye sahip olan,

- Kendi kütle çekimi kuvveti nedeniyle küresel yapı oluşturabilecek kütleye sahip ve bundan ötürü hidrostatik denge durumunda olan,

- Gezegen oluşma teorisine göre yörüngesini temizlemiş olan (gezegen yörüngesinde dolanırken yörüngesi üzerinde bulunan maddelerin tamamını üzerine toplaması-kütle artışının olmaması) gök cisimlerine denir.

Cüce Gezegen

- Güneş çevresinde dolanan ve bir yörüngeye sahip olan,

- Kendi kütle çekim kuvveti nedeniyle küresel yapı oluşturabilecek kütleye sahip ve bundan ötürü hidrostatik denge durumunda olan,

- Gezegen oluşumu teorisine göre yörüngesini temizlememiş olan,

- Uydu olmayan gök cisimlerine denir.

- Güneş sistemindeki cüce gezegenlerden en çok bilinenleri ise Ceres, Plüton, Eris, Haumea, Makemake’dır.

Küçük Cisimler

- Uydular dışında, Güneş etrafında dolanan diğer gök cisimlerine denir.

- Not: Uluslararası Astronomi Birliği (UAB)’nin 2006 yılında aldığı karar ile Plüton, gezegen sınıfından çıkarılmış ve “cüce gezegen” olarak sınıflandırılmıştır. Böylece güneş sistemindeki gezegen sayısı 8 e düşmüştür.

AY NASIL BİR UYDUDUR?

Güneş sistemindeki 3.476 km’lik çapı ile beşinci büyük doğal uydudur. Çapı dünyanın çapının %27′si kadardır. Yoğunluğu 3,31 gr/cm3 ‘tür. Ay’daki yer çekimini dünyadaki yerçekiminin 6′da 1′i kadardır. Bu nedenle dünya da 60 Kg ağırlığındaki bir madde Ay’da 10 Kg gelir. Ay’da atmosfer yoktur bu nedenle radyasyon gibi zararlı ışınlar ay yüzeyine direk temas edebildiği gibi göktaşları da herhangi bir engellemeye maruz kalmadan yüzeye ulaşabilir. Ay yüzeyinde sıcaklık 102 °C’ye çıkabildiği gibi gölgelerde -157 °C’ye kadar düşebilmektedir. Ay güneş ışınlarının sadece %7′sini yansıtabilmektedir ancak dünyaya yakın olduğundan parlak görünür.

Ay'ın atmosferi (ekosfer) yok denecek kadar az ve çok incedir. bu nedenle güneşten gelen zararlı ışınlardan ve uzaydaki meteoridlerden gelen etkilerden ay etkilenir.

Ay'ın atmosferi çok ince olduğu için yağmur rüzgar gibi hava olayları gözlemlenmez. bırakılan ayak izleri bozulmadan kalabilir. Gece gündüz sıcaklık farkı çok fazladır Ay'da oksijen olmadığı için canlı yaşamı için uygun degildir.

Ay'ın Kısaca Özellikleri

- Ay, Dünya'nın tek doğal uydusudur.

- Ay, yapı itibariyle küresel bir şekle sahiptir.

- Dünya'dan ve Güneş'ten daha küçük bir yapıya sahip olan Ay'ın çapı Dünya'dan 4 kat, Güneş'ten ise 436 kat daha küçüktür.

- Ay'ın yüzeyinde derin çukurlar yer almaktadır. Meteor adı verilen gök cisimlerinin Ay'ın yüzeyine çarpması sonucu oluşan bu çukurlara krater adı verilir.

- Ay hem kendi etrafında hem Dünya etrafında hem de Dünya ile birlikte Güneş etrafında dolanma hareketi yapar. 

Çapı 30 ışık yılı yani 283,821,914,177,430 km olan güneş sisteminde güneş de dahil olmak üzere toplam 10 gezegen vardır. Bu gezegenler güneşe olan uzaklıklarına göre sırasıyla Merkür, Venüs, Dünya, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün ‘dür. Bunların dışında bir de Plüton vardır. Ancak Plüton dış merkezli bir yörüngeye sahip olduğu için gezegen olup olmadığı konusunda uzun tartışmalar yaşanmış, 24 Ağustos 2006 yılında ise Uluslararası Gökbilim Birliği Plüton’un gezegen sınıfından çıkarılarak “cüce gezegen” sınıfına konulduğunu açıklamıştır. Bu dokuz gezegen ile birlikte onların bilinen 166 uydusu da güneş sistemine dahildir.

Güneş sistemindeki en büyük gezegen: Jüpiter

Güneş sistemindeki en küçük gezegen: Merkür

Güneşe en uzak gezegen: Neptün

Güneşe en yakın gezegen: Merkür

Güneş sistemindeki en sıcak gezegen: Venüs

Güneş sistemindeki en soğuk gezegen: Uranüs

Güneş Sistemindeki gezegenlerin bazı özellikleri şunlardır;

• Gezegenlerin tamamı elips şeklinde bir yörüngeye sahiptir ve tüm gezegenlerin dönüş hızları birbirinden farklı olmakla birlikte bazı gezegenlerin yörüngeleri birbiri ile kesişir.

• Gezegenler hem kendi ekseni etrafında hem de güneşin etrafında batıdan doğuya doğru dönerler.

• En küçük gezegen Plüton, en büyük gezegen Jüpiter’dir.

• Güneş’e en yakın gezegen Merkür, bilinen en uzak gezegen ise Plüton’dur.

• Dünya’ya uzaklık ve yarıçap olarak en yakın gezegen Venüs’tür.

• Dünya’nın 1, Mars ve Neptün’ün 2, Uranüs’ün 6, Satürn’ün 10 ve Jüpiter’in 12 uydusu vardır. Merkür ve Venüs’ün uydusu yoktur.

• Gezegenlerin dönüş hızları güneşe olan uzaklıklarına göre ters orantılıdır.