Aspir, tek yıllık ve dik büyüyen bir bitkidir. Farklı kaynaklar bitkinin menşeini Afrika, Anadolu ve Hindistan’ın doğusu olarak bildirmişlerdir.
ASPİR NERELERDE YETİŞİR?
Meksika, Amerika, İtalya, İspanya ve Mısır bu bitkinin üreticilerindendir.
ASPİR'İN KULLANIM ALANLARI VE SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ NELERDİR?
Bitkinin çiçek ve yağı etken madde içerir. Çiçeklerinden balgam söktürücü ve öksürük kesici olarak herbal çay karışımlarında faydalanılır. Aspir tohumu yağı Ateroskleroz (damar sertliği) tedavisinde kullanılır. Bazı ülkelerde sırf bu yüzden kültürü yapılır. Bitkinin çiçeklerinde bulunan renk pigmentleri gıdalarda, ilaçlarda, içeceklerde ve kumaşlarda boyama amaçlı kullanılır. Bunun yanında kozmetik sanayinde de kullanım alanı bulunmaktadır. Safran pahalı bir baharat olduğundan, bazı ülkelerde sahte safran olarak kullanılır. Aspir posası kanatlı hayvanlar için uygun bir yemdir.
Aspir, merkezi sinir sistemi, üreme sistemi, gastrointestinal sistem, kardiyovasküler sistem (kalp veya kan damarlarını içeren sistem), vasküler sistem (damar sistemi) üzerinde etkilidir. Bitki antikoagülan (kanın pıhtılaşmasını önleyen), antioksidan, hipolipidemik ve metabolik aktiviteler dahil olmak üzere birçok farmakolojik aktiviteye sahip çok sayıda kimyasal bileşen içerir ve insan sağlığına birçok fayda sağlar.
Bütün bitki (çiçekler, tohumlar ve yağ) çok çeşitli tıbbi kullanımlara sahiptir. Kadınlarda düşük ve kısırlığın önlenmesi için Hindistan ve Afganistan gibi farklı ülkelerde yapraklarından hazırlanan çay kullanılmaktadır. Aspir bitkisinden yağ, yemek ve kuş yemi elde edilmektedir. Tohum ekstraktları, kan akıcılığı, osteoporoz ve kemik gelişiminin desteklenmesi için kullanılmaktadır. Küspesi hayvan yemi olarak, aspir bitkisinden elde edilen yağ da biyodizel üretiminde kullanılmaktadır. Ayrıca aspir yağının içerdiği yüksek linoleik asit içeriği çabuk kuruyan yağlar olduğu için sanayide boya sektöründe de kullanılmaktadır.
ASPİR'İN MUTFAKTA VE GIDA ENDÜSTRİSİNDE KULLANIMI
Aspir bitkisinin mutfakta kullanımı Türkiye’de çok sınırlıdır. Aspir çiçekleri, geleneksel olarak gıda endüstrisinde renklendirme ve tatlandırma amacıyla kullanılır. Ayrıca oleik asit açısından zengin olan aspir yağlarının, ısıya dayanıklılıkları nedeniyle patates kızartması, cips gibi gıda maddelerinin ve gıda endüstrisindeki diğer atıştırmalık ürünlerin kızartılmasında tercih edilmesi dünyada yaygındır. Aspir yağı salatalarda kullanılmaktadır ve bu yağdan margarin üretimi yapılmaktadır.
