Gelin ilk önce akut bronşiti kelime kelime inceleyerek ne olduğunu anlayalım. İlk olarak akut kelimesinden başlayalım. Akut kısa sureli ani başlayan veya yeni oluşan gibi anlamlara gelir. İkinci kelimemiz ise bronşit. Bu kelimeyi bronşit olarak ikiye ayıralım ve ilk parçası olan bronşu konuşmaya başlayalım.
Bildiğimiz gibi insan vücudu hücrelerden ve bu hücrelerin birleşerek oluşturduğu doku ve organlardan oluşur. İnsan vücudunda yaklaşık 30-40 tirilyon hücre bulunur ve bu hücrelerin yaşaması yani bizim yaşamımız havadan alınan oksijenin bu hücrelere ulaştırılmasına bağlıdır. Tüm hücreler oksijene ulaşmalıdır ve oksijeni kullandıktan sonrada oluşan CO2 gibi atıklarını da. Kana atarak kendinden uzaklaştırmalıdır. Akciğerlerde havadaki oksijeni kana ulaştıran kandaki CO2 gibi atıkları da havaya vererek vücudumuzdan atan bir organdır.
Her nefes alışımızda hava önce ağız veya burundan geçer daha sonra ana nefes (soluk) borusuna ulaşır. Ana soluk borusuna trakea denir. Bu ana nefes borusunu bir ağacın gövdesine benzetebiliriz. Ana nefes borusu olan trakea yaklaşık 10 cm sonra ikiye ayrılır ve biraz daha küçük nefes borularını oluşturur. Bu oluşan yapılara sağ ve sol ana bronş denir ki biraz daha küçük olan bu nefes borularını da ağacın gövdesinden çıkan ana dallara benzetebiliriz. İkiye ayrılan bu biraz daha küçük nefes boruları da sürekli ikiye ayrılmaya başlar ve gittikçe de küçülür. Bu ayrılma işlemi ortalama 23 kere tekrar eder ve sonuçta alveol denen hava keseciklerini oluşturur. Bu yapıları da ana dallardan çıkan diğer küçük dallara, dalların ucun da bulunan yaprakları da alveol denen hava keseciklerine benzetebiliriz. Bu bölünmeler ve dallanmalar sayesinde 2.5 cm olan ana nefes borusu 0.2 mm kadar incelir. Bu hava kesecikleri o kadar küçülmüş ve incelmişlerdir ki bu sayede havadan alınan oksijen incecik olan bu hava keseciklerinden kolaylıkla kana, kanda bulunan CO2 ise kolayca hava keseciklerine geçer. Havanın geçtiği bu büyük veya küçük nefes borularına hava yolu denir. İşte bu hava yollarının 2 mm den geniş yerlerine bronş 2 mm den küçük yerlerine bronşioller denir.
Tamam broşu anladık peki bronşit ne demek. Yani sonda ki 'it' eki ne anlama geliyor. Eğer tıbbı bir kelimenin sonunda it eki varsa bu iltihap, yangı ve enfeksiyon gibi anlamlara gelir. Yani bronşit 2 mm den büyük hava yollarının enfeksiyonuna denir. Toparlayacak olursak akut bronşit kısa süredir olan hava yolu enfeksiyonu demektir.
Bu enfeksiyon durumu 2 mm den küçük hava yollarına yani bronşiollere veya bronş denilen hava yolunu geçip akciğerin iç veya derin kısımlarına ulaşmamıştır. Yani sadece hava yolu ile sınırlıdır. Zaten bu kısımlara ulaşırsa ismi de değişir ve bambaşka hastalıklar olur.
Havada bulunan virüs veya bakteriler hava yolundan geçerken buraya yani bronşlara yerleşir ve hastalığı oluşturur. Akut bronşitin en sık sebebi influenza, para influenza, rsv gibi virüslerdir. Bu ve benzeri virüsler akut bronşitin %90 ından fazlasından sorumludur. Bakteriler yüzde 10 undan azında sorumludur.
Bronşit olan kişiler özellikle çok öksürürler ve ana şikayetleri bu öksürüktür. Bazen bu öksürüğe hırıltılı solunum, ateş, göğüs ağrısı ve balgam eşlik edebilir. Bu şikayetler genelde 3-10 gün içinde düzelir ve hasta tamamen iyileşir. Ancak bazen 3 haftaya kadar bu şikayetler devam edebilir. Özellikle sigara içenler ve ek akciğer hastalığı olan kişilerde akut bronşit daha uzun sürebilir ve daha şiddetli olabilir.
Peki akut bronşit olan bir kişiye akciğer filmi çekmeye veya kan almaya gerek var mı?
Biraz öncede bahsettiğimiz gibi hava yollarındaki enfeksiyon olayı akciğerin diğer kısımlarına veya kana ulaşmamıştır. Bu nedenle genel olarak akciğer filmi ve kan tahlilleri normal çıkar. Ancak zatürre yani pnömoni gibi bazı hastalıkların olmadığını görmek için akciğer grafisi çekilebilir. Bu nedenle özellikle 5 günden fazladır. Öksürük şikayetinden müzdarip olan kişide eğer başka bir hastalık düşünmüyorsak, akciğer grafisi de normal ise akut bronşit tanısına yaklaşırız. Görüldüğü gibi sadece hastanın şikayetleri ve hekimin muayenesi ile tanı konabilecek bir hastalık.
Peki tedavide ne yapacağız? Akut bronşite genelikle virüsler sebep olduğu için rutin olarak antibiyotik tedavisi önerilmiyor. Akut bronşit kendiliğinden iyileşen bir hastalık olduğu için bol sıvı tüketimi ve istirahat öneriliyor. Öksürüğü çok şiddetli olanlar için öksürük kesici şurup ve haplar verilebilir. Hırıltılı solunumu yani nefes darlığı olanlara kısa bir süre için nefes açıcı fıs fıslar verilebilir. Ateşi olanlara da ateş düşürücü tedaviler uygulanabilir. Görüldüğü gibi hastanın ne şikayeti varsa bu şikayetleri azaltacak tedaviler uygulanır. Böylece kendiliğinden geçecek olan bu hastalıkta kişinin daha rahat etmesini sağlamaya çalışıyoruz. Peki serum takılsa ve ya iğne yapılsa hemen düzelir mi? Hayır hemen düzelmez siz sadece bunu yaptırmış olacağınız için ikna olursunuz. Hastalığınız yine aynı sürede iyileşecektir. Özellikle sigara akut bronşitin daha uzun sürmesine ve şiddetli geçmesine sebep olduğu için sigaradan uzak kalmakta fayda sağlar.
