Adaçayı çok yıllık bitkidir ve orijininin Kuzey Akdeniz bölgeleri olduğu bilinmektedir. Bitkinin kökleri nispeten kalındır ve toprakta kazık kök tipi gibi gelişir.
Bir çok farmakopede adaçayı yaprakları ilaç olarak kaydedilmiş ve özellikleri vurgulanmıştır. 1000 yıl öncesinden beri tıbbi bitki olarak kullanılmaktadır. Geçmişte bu bitkiden idrar söktürücü, kanama durdurucu ve terlemeyi önleyici olarak yararlanılmıştır. “Salvia” ismi Latince “Salvare” kelimesinden türeyerek, şifa verici anlamına gelmektedir. Eskiden İngilizce’de halk arasında Sawge olarak kullanılan kelime zaman içinde değişikliğe uğramış, Sauja ve Sauge şeklinde kullanılmaya başlanmış ve bugün kullanılan Sage haline dönüşmüştür.
ADAÇAYI NERELERDE YETİŞİR?
Balkanlar, Rusya, Amerika, İtalya ve Orta Avrupa ülkelerinde geniş yetiştirme alanlarına sahiptir.
ADAÇAYI'NIN KULLANIM ALANLARI VE SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ NELERDİR?
Tıbbi ve baharat olarak ekonomik değeri bulunan türler: Salvia officinalis (tıbbi adaçayı) ve Salvia fruticosa’dır (syn. S. triloba) (Anadolu adaçayı / Yunan adaçayı). Türkiye’de de doğal yayılış göstermekte olan Salvia tomentosa da halk tarafından baharat olarak ve şifalı etkilerinden dolayı kullanılmaktadır.
Adaçayı parfümeri, ilaç, gıda işleme ve kozmetik endüstrileri için ham madde olarak yoğun şekilde kullanılmaktadır. Bu bitkinin uçucu yağı antibakteriyel özelliklere sahiptir ve ilaç, gıda, kozmetik sanayiinde geniş kullanımı vardır. Endüstriyel uygulamalarda, gıda endüstrisinde tatlandırıcı, koku verici ve koruyucu olarak, kozmetik endüstrisinde parfüm ve cilt bakım ürünleri içerisinde, ilaç endüstrisinde ise ilaç ham maddesi olarak kullanımı vardır. Aynı zamanda fonksiyonel gıda, baharat, bitkisel çay olarak kullanımı da mevcuttur.
Adaçayı bitkisinin tıbbi amaçla halk arasında gaz söktürücü olarak ve yapraklardan infüzyon şeklinde hazırlanan çayı, tentür ve sulu ekstresi boğaz ve burun hastalıklarında antiseptik olarak kullanılmaktadır.
ADAÇAYI'NIN MUTFAKTA VE GIDA ENDÜSTRİSİNDE KULLANIMI
Adaçayının yaprakları çok güçlü bir tada sahip olduğu için yemeklerde küçük miktarlarda kullanılır. Genellikle et yemeklerine ve makarnalara lezzet vermek amacıyla katılır. Sosis, güveç, fırında balık, çorba, salata, sos, baharat karışımı, dolmalık harç, peynir, rosto, ızgara et ürünlerinde; uçucu yağı ise turşu, çeşni ürünü, şekerleme, ciklet, likör, dondurma ve soslarda; oleorezinleri de et ve çeşni ürünlerinde ve çorbalarda kullanılmaktadır.
