ŞEMS SURESİ TÜRKÇE OKUNUŞU, ANLAMI, ARAPÇA YAZILIŞI, TEFSİRİ VE ÖNEMİ

Mekke döneminde inmiştir. 15 âyettir. Sûre, adını birinci âyetteki “eş-Şems”kelimesinden almıştır. Şems, güneş demektir.

Bismillâhirrahmânirrahîm

1- Veşşemsi ve duhaha.

2- Velkameri iza telaha.

3- Vennehari iza cellaha.

4- Velleyli iza yağşaha.

5- Vessmai ve ma benaha.

6- Vel'ardı ve ma tahaha.

7- Ve nefsin ve ma sevvaha.

8- Feelhemeha fücureha ve takvaha.

9- Kad efleha men zekkaha.

10- Ve kad habe men dessaha.

11- Kezzebet semudü bitağvaha.

12- İzinbe'ase eşkaha.

13- Fekale lehüm resulullahi nakatallahi ve sukyaha.

14- Fekezzebuhü fe'akaruha fedemdeme 'aleyhim rabbühüm bizenbihim fesevvaha.

15- Vela yehafu 'ukbaha.

ŞEMS SURESİ MEALİ (ANLAMI)

﴾1﴿ Yemin olsun, güneşe ve kuşluğuna;

﴾2﴿ Işığı onun ardından geldiğinde aya;

﴾3﴿ Onu (dünyayı) aydınlattığında gündüze;

﴾4﴿ Onu karanlıkla örttüğünde geceye;

﴾5﴿ Göğe ve onu kurana;

﴾6﴿ Yere ve onu yayıp döşeyene;

﴾7﴿ Nefse ve onu (insanın özü olarak) şekillendirip düzenleyene;

﴾8﴿ Ona kötü ve iyi olma kabiliyetlerini verene!

﴾9﴿ Nefsini arındıran elbette kurtuluşa ermiştir.

﴾10﴿ Onu arzularıyla baş başa bırakan da ziyan etmiştir.

﴾11﴿ Semûd kavmi, hak tanımazlığı yüzünden (peygamberini) yalanladı.

﴾12﴿ En azılısı cüretle ileri atıldığında;

﴾13﴿ Allah’ın elçisi onlara, "Allah’ın (mûcize olarak) verdiği deveye ve onun su hakkına dokunmayın" demişti.

﴾14﴿ Fakat onlar ona inanmayıp deveyi kestiler. Bunun üzerine rableri, günahları sebebiyle onlara ardı arkası kesilmez felâketler göndererek hepsini helâk etti.

﴾15﴿ O, yaptığının sonucundan korkacak değildir.

ŞEMS SURESİ ARAPÇA YAZILIŞI

بِسْمِ اللّٰهِ الرَّحْمٰنِ الرَّح۪يمِ

وَالشَّمْسِ وَضُحٰيهَاۙۖ ﴿١

وَالْقَمَرِ اِذَا تَلٰيهَاۙۖ ﴿٢

وَالنَّهَارِ اِذَا جَلّٰيهَاۙۖ ﴿٣

وَالَّيْلِ اِذَا يَغْشٰيهَاۙۖ ﴿٤

وَالسَّمَٓاءِ وَمَا بَنٰيهَاۙۖ ﴿٥

وَالْاَرْضِ وَمَا طَحٰيهَاۙۖ ﴿٦

وَنَفْسٍ وَمَا سَوّٰيهَاۙۖ ﴿٧

فَاَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوٰيهَاۙۖ ﴿٨

قَدْ اَفْلَحَ مَنْ زَكّٰيهَاۙۖ ﴿٩

وَقَدْ خَابَ مَنْ دَسّٰيهَاۜ ﴿١٠

كَذَّبَتْ ثَمُودُ بِطَغْوٰيهَاۙۖ ﴿١١

اِذِ انْبَعَثَ اَشْقٰيهَاۙۖ ﴿١٢

فَقَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللّٰهِ نَاقَةَ اللّٰهِ وَسُقْيٰيهَا۠ ﴿١٣

فَكَذَّبُوهُ فَعَقَرُوهَاۙۖ فَدَمْدَمَ عَلَيْهِمْ رَبُّهُمْ بِذَنْبِهِمْ فَسَوّٰيهَاۙۖ ﴿١٤

وَلَا يَخَافُ عُقْبٰيهَا ﴿١٥

ŞEMS SURESİ NUZÜLÜ

Mushaftaki sıralamada doksan birinci, iniş sırasına göre yirmi altıncı sûredir. Kadir sûresinden sonra, Burûc sûresinden önce Mekke’de inmiştir.

ŞEMS SURESİ'NİN KONUSU

Sûrede bazı önemli kozmik varlıklara ve olaylara yemin edilerek insan tabiatına hem iyilik hem kötülük eğilimlerinin yerleştirildiği bildirilmiş; bu eğilimlerini doğru kullanmayanların akıbetine örnek olmak üzere Semûd kavminin helâk edilişi anlatılmıştır.

ŞEMS SURESİ TEFSİRİ

1-10 Önce bu tür doğal varlıklar ve olaylar üzerine yemin edilmesi hem evrenin genel düzenine, bunun insanlar için taşıdığı faydalara ve bu düzeni yaratıp yaşatan ilâhî kudretin büyüklüğüne hem de sonraki âyetlerde ele alınan konunun önemine dikkat çekmeyi amaçlar. “Kuşluğu” diye çevirdiğimiz duhâhâ tamlamasına “güneşin ışığı, aydınlığı, sabah vakti, gündüz” gibi mânalar da verilmiştir (Şevkânî, V, 524). Ayın yani ışığının güneşin ardından gelmesi, ışığını ondan almasını veya güneş batınca ardından ay ışığının doğuşunu yahut ayın ilk göründüğü hilâl durumunu ifade eder. 7. âyette insan varlığı (nefs) üzerine yemin edilmesi onun yaratılışının özündeki üstünlüğe işaret eder. “Nefse düzen verme”, ona maddî ve mânevî güçlerin yerleştirilmesi, her gücün yapacağı görevin tayin edilmesi ve bu güçleri kullanacak organların verilmesi şeklinde açıklanmıştır. 8. âyetteki fücûr her türlü kötülüğü, günah ve sapmayı; âyette fücûrun karşıtı olarak kullanılan takvâ ise burada doğruluk, iyilik ve hak yolda kararlılığı ifade eder. Aynı âyetteki elheme fiilinin masdarı olan ilham, bu bağlamda fücûr ve takvâ kelimeleriyle birlikte değerlendirildiğinde, “Allah Teâlâ’nın insanın fıtratına doğru ve yanlışı, iyilik ve kötülüğü, günah ve sevabı bilme, tanıma, ayırt etme, birini veya diğerini seçip yapma gücü ve özgürlüğü yerleştirmesi”; dolayısıyla “insanın her türlü deney ve öğrenimden önce, apriorik olarak bu yeteneklerle donanmış bulunması” şeklinde açıklanabilir. Böylece Kur’an’ın insan anlayışının bir özeti sayılabilecek olan 7-8. âyetler, insanın ahlâkî bakımdan çift kutuplu bir varlık olduğunu, iyilik veya kötülük yollarından dilediğini seçebilecek bir tabiatta yaratıldığını ve onun kurtuluş veya mahvoluşunun bu seçime bağlı bulunduğunu göstermektedir. 1-8. âyetlerde yer alan yemin ifadelerinden sonra 9-10. âyetlerde sûrenin asıl mesajı olan insanın sorumluluğuna dikkat çekilmiş; nefsini arındıranın kurtuluşa ereceği, onu kötülüklerin akışına bırakanın ise büyük kayıba uğrayacağı vurgulanmıştır.

11-15 Başka sûrelerde örnekleri görüldüğü gibi burada da geçmiş bir kavmin hikâyesinden konuyla ilgili bir kesit verilmiştir. 8-10. âyetlerde insanın hayır veya şer yollarından birini seçebileceği, bu imkâna sahip olarak yaratıldığı bildirildikten sonra nihaî kurtuluşun da yıkımın da bu seçime bağlı bulunduğu uyarısı yapılmıştı. İşte 11-15. âyetlerde bu seçimi yanlış yapanlardan bir örnek ve insanlara bir ibret olmak üzere geçmişten bir topluluğun, Semûd kavminin yanlış seçimi ve bu yüzden başlarına gelen büyük felâket hatırlatılmıştır (bilgi için bk. A‘râf 7/73-79; Hûd 11/61-68). Kuşkusuz burada deve kesme olayı tek başına bir felâket sebebi olmayıp, bu felâket, 14. âyette belirtilen “tekzib”in yani Allah’ın elçisi Salih’i peygamber olarak tanımayıp onun bir yalancı olduğunu iddia etmelerinin ve kötülüklerini sürdürmelerinin bir bedelidir.

ŞEMS SURESİ DİNLE